Το δικαίωμα στο παραλήρημα

Η νέα χιλιετία ήρθε. Δε χρειάζεται να το παίρνουμε και πολύ στα σοβαρά: στο τέλος τέλος το 2001 των Χριστιανών θα αντιστοιχεί στο 1379 των Μουσουλμάνων, στο 5114 των Μάγια και στο 5762 των Εβραίων. Η νέα χιλιετία θα γεννηθεί την πρώτη Ιανουαρίου εξαιτίας ενός καπρίτσιου των συγκλητικών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, που αποφάσισαν μια ωραία ημέρα να σπάσουν την παράδοση σύμφωνα με την οποία η έλευση του νέου χρόνου γιορταζόταν στην αρχή της άνοιξης. Αλλά και η μέτρηση των χριστιανικών χρόνων είναι αποτέλεσμα ενός άλλου καπρίτσιου: μια ωραία ημέρα ο πάπας της Ρώμης αποφάσισε να δώσει μια ημερομηνία γέννησης στο Χριστό, παρότι κανείς δεν ξέρει πότε γεννήθηκε ο Χριστός.
Ο χρόνος χλευάζει τα όρια που του βάζουμε, επειδή θέλουμε να πιστεύουμε ότι τάχα εμείς τον ορίζουμε· όλοι οι άνθρωποι όμως γιορτάζουν και φοβούνται αυτά τα σύνορα του χρόνου.

Πρόσκληση για να πετάξουμε μαζί

Μια χιλιετία φεύγει, μια χιλιετία έρχεται. Η πιο κατάλληλη ευκαιρία για τις Κασσάνδρες να βγάλουν πύρινους λόγους περί της τύχης της ανθρωπότητας και για τους εκπροσώπους της οργής του Θεού να προαναγγείλουν το τέλος του κόσμου και το γενικό αφανισμό. Πάντως ο χρόνος συνεχίζει σιωπηλά το μεγάλο του περίπατο στην αιωνιότητα και στο μυστήριο.
Η αλήθεια να λέγεται: μια τέτοια μέρα, όσο αυθαίρετη κι αν είναι, ο καθένας μπαίνει στον πειρασμό να αναρωτηθεί τι θα φέρει η νέα χιλιετία. Και τι να πρωτοσκεφτείς. Ένα μόνο είναι βέβαιο: τον εικοστό πρώτο αιώνα, αν ακόμα ζούμε όλοι εμείς θα είμαστε άνθρωποι του περασμένου αιώνα, και όχι μόνο, θα είμαστε άνθρωποι της περασμένης χιλιετίας.
Παρότι δεν μπορούμε να μαντέψουμε πώς θα είναι τα επόμενα χρόνια, έχουμε τουλάχιστον το δικαίωμα να ονειρευτούμε πώς θα θέλαμε να είναι. Το 1948 και το 1976 ο Οργανισμος Ηνωμένων Εθνών διατύπωσε οικουμενικές διακηρύξεις με εκτενείς καταλόγους ανθρώπινων δικαιωμάτων· αλλά η μεγάλη πλειοψηφία της ανθρωπότητας δεν έχει κανένα άλλο δικαιώμα εκτός από το δικαίωμα να βλέπει, να ακούει και να σιωπά. Τι θα γίνει αν αρχίσουμε να ασκούμε το δικαίωμα στο όνειρο, που δε διακηρύχτηκε ποτέ; Τι θα γίνει αν για μια στιγμούλα αφεθούμε στο παραλήρημα; Ας διαπεράσει το βλέμμα μας το όνειδος και ας ονειρευτούμε έναν άλλο κόσμο όπου:
  ο αέρας θα είναι καθαρός, απαλλαγμένος από το μικρόβιο του ανθρώπινου φόβου και από τα ανθρώπινα πάθη·
  στους δρόμους τα σκυλιά θα συνθλίβουν τα αυτοκίνητα·
  τους ανθρώπους δε θα τους ελέγχει το αυτοκίνητο, δε θα τους προγραμματίζει ο υπολογιστής, δε θα τους εξαγοράζει το σούπερ μάρκετ, δε θα τους παρακολουθεί η τηλεόραση·
  η τηλεόραση θα πάψει να είναι το πιο σημαντικό μέλος της οικογένειας και θα της συμπεριφερόμαστε όπως στο σίδερο ή το πλυντήριο ρούχων·
  οι άνθρωποι θα δουλεύουν για να ζήσουν, αντί να ζουν για να δουλεύουν·
  στους ποινικούς κώδικες θα ενταχθεί και το αδίκημα της βλακείας, το αδίκημα που διαπράττουν όσοι ζουν για να έχουν ή για να κερδίζουν, αντί να ζουν απλώς και μόνο για να ζουν, σαν τα πουλιά που κελαηδούν χωρίς να ξέρουν ότι κελαηδούν και σαν τα παιδιά που παίζουν χωρίς να ξέρουν ότι παίζουν·
  σε καμιά χώρα δε θα φυλακίζονται οι νέοι που αρνούνται να υπηρετήσουν τη στρατιωτική τους θητεία, αλλά εκείνοι που θα θέλουν να την υπηρετήσουν·
  οι οικονομολόγοι δε θα ονομάζουν επίπεδο ζωής το επίπεδο της κατανάλωσης, ούτε ποιότητα ζωής την ποσότητα των υλικών αγαθών·
  οι μάγειροι δε θα πιστεύουν ότι είναι ευχάριστο για τους αστακούς να τους βράζουν ζωντανούς·
  οι ιστορικοί δε θα πιστεύουν ότι η εισβολή σε μια χώρα είναι κάτι που την ευχαριστεί·
  οι πολιτικοί δε θα πιστεύουν ότι είναι ευχάριστο για τους φτωχούς να τρώνε υποσχέσεις·
  η σοβαρότητα θα πάψει να θεωρείται αρετή και κανείς δε θα παίρνει στα σοβαρά έναν άνθρωπο που δε θα είναι ικανός να γελάει με τον εαυτό του·
  ο θάνατος και το χρήμα θα χάσουν τις μαγικές τους δυνάμεις και ούτε ο θάνατος ούτε η περιουσία θα μπορούν να μετατρέπουν έναν παλιάνθρωπο σε ευυπόληπτο πολίτη·
  κανείς δε θα θεωρείται ήρωας ή χαζός επειδή κάνει αυτό που πιστεύει ότι είναι σωστό αντί να κάνει αυτό που τον συμφέρει περισσότερο·
  ο κόσμος δε θα πολεμάει πια τους φτωχούς αλλά τη φτώχεια και η στρατιωτική βιομηχανία δε θα έχει άλλη λύση παρά να κλείσει·
  το φαγητό δε θα είναι εμπόρευμα ούτε η επικοινωνία εμπόριο, επειδή το φαγητό και η επικοινωνία είναι δικαιώματα του ανθρώπου·
  κανείς δε θα πεθαίνει από πείνα επειδή κανείς δε θα πεθαίνει από το πολύ φαΐ·
  κανείς δε θα φέρεται στα παιδιά του δρόμου σα να είναι σκουπίδια, επειδή δε θα υπάρχουν παιδιά του δρόμου·
  κανείς δε θα φέρεται στα πλούσια παιδιά σα να είναι λεφτά, επειδή δε θα υπάρχουν πλούσια παιδιά·
  η εκπαίδευση δε θα είναι προνόμιο μόνο όσων μπορούν να την πληρώσουν·
  η αστυνομία δε θα είναι εφιάλτης για όσους δεν μπορούν να την εξαγοράσουν·
  η δικαιοσύνη και η ελευθερία, αδέλφια σιαμαία που καταδικάστηκαν να ζουν χωριστά, θα ενωθούν και πάλι, πλάτη με πλάτη·
  μια μαύρη γυναίκα θα είναι πρόεδρος της Βραζιλίας και μια άλλη γυναίκα, επίσης μαύρη, θα είναι πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής· μια Ινδιάνα γυναίκα θα κυβερνάει τη Γουατεμάλα και μια άλλη το Περού·
  στην Αργεντινή οι τρελές της Πλάζα ντε Μάγιο θα είναι παράδειγμα πνευματικής υγείας, επειδή εκείνες αρνήθηκαν να ξεχάσουν στα χρόνια της υποχρεωτικής λήθης·
  η Αγία Μητέρα Εκκλησία θα διορθώσει τα τυπογραφικά λάθη στους πίνακες του Μωϋσή και η έκτη εντολή θα προστάζει να τιμάμε το σώμα·
  η Εκκλησία επίσης θα υπαγορεύσει μια ακόμη εντολή, που την ξέχασε ο Θεός: «Αγάπα τη φύση, μέρος της οποίας είσαι κι εσύ» ·
  θα ξαναβλαστήσουν τα δάση στον ερημωμένο κόσμο μας και στις ερημωμένες ψυχές·
  οι απελπισμένοι θα ξαναβρούν την ελπίδα τους και οι χαμένοι τη ζωή τους, αφού απελπίστηκαν επειδή ήλπισαν πολύ και χάθηκαν επειδή έψαξαν πολύ·
  όσοι έχουμε θέληση για δικαιοσύνη και ομορφιά θα είμαστε όλοι αδέλφια, όποτε κι αν έχουμε γεννηθεί, όπου κι αν έχουμε ζήσει, χωρίς να χρειαστεί να αλλάξουμε καθόλου τα σύνορα του κόσμου και του χρόνου·
  η τελειότητα θα εξακολουθήσει να είναι το βαρετό προνόμιο των θεών· όμως, σ'αυτό τον όμορφο αλλά και γαμημένο κόσμο, θα ζούμε την κάθε νύχτα σαν να'ναι η τελευταία και την κάθε μέρα σαν να'ναι η πρώτη μας.

Μια ερώτηση

Το δωδέκατο αιώνα ο Αλ-Ιντρίσι, επίσημος γεωγράφος του βασιλείου της Σικελίας, σχεδίασε έναν παγκόσμιο χάρτη του κόσμου που ήταν γνωστός μέχρι τότε στην Ευρώπη, και έβαλε το νότο επάνω και το βορρά κάτω. Αυτό ήταν κάτι συνηθισμένο στη χαρτογραφία εκείνης της εποχής. Έτσι, με το νότο επάνω, ζωγράφισε το χάρτη της Νοτίου Αμερικής, οκτώ αιώνες αργότερα, ο Ουρουγουανός ζωγράφος Χοακίν Τόρες-Γκαρσία. «Ο βορράς μας είναι ο νότος», είπε. «Για να πάνε τα καράβια μας στο βορρά κατεβαίνουν, δεν ανεβαίνουν.» 

Αν ο κόσμος είναι έτσι όπως είναι σήμερα, τα πάνω κάτω, μήπως θα έπρεπε να τον γυρίσουμε ανάποδα ώστε να μπορέσει να σταθεί στα πόδια του; 

Εντουάρντο Γκαλεάνο, από το Ένας κόσμος ανάποδα, μετάφραση Γεωργία Ζακοπούλου

Ο συγγραφέας σταμάτησε το γράψιμο αυτού του βιβλίου τον Αύγουστο του 1998. Αν θέλετε να μάθετε τη συνέχεια να ακούτε, να βλέπετε και να διαβάζετε καθημερινά τις ειδήσεις.